Hoera, 20 jaar Omroep MAX. Maar dat feestje mag geen beletsel zijn om de potverteerders van de NPO eindelijk eens flink aan te pakken
De prijs voor de best geluimde column van het jaar zou in 2025 weleens naar directeur Jan Slagter van Omroep MAX kunnen gaan. Onder de vrolijke kop ‘Dank en nogmaals dank’ stond hij onlangs in MAX Magazine stil bij het feit dat precies twintig jaar geleden de eerste uitzending van zijn omroep op tv kwam.
‘Mijn vrouw en ik waren de eerste leden van MAX. Natuurlijk konden we destijds nooit bevroeden dat MAX de allergrootste omroep in het publieke omroepbestel zou worden. Ruim 430.000 leden hebben we nu. En ons omroepblad, MAX Magazine, is met 235.000 abonnees het grootste weekblad van Nederland. Als ik er goed bij stilsta, duizelt het me.’
Stoutmoedig plan
Na zich te hebben hernomen, vervolgde Slagter zijn betoog:
‘Ik vond twintig jaar geleden dat ouderen er nogal bekaaid vanaf kwamen op de radio en meer nog op de tv. In het programma-aanbod was weinig oog voor die doelgroep. Daar wilde ik iets aan doen. Het was natuurlijk een stoutmoedig plan om omroepland op te schudden met een nieuwe omroep. Maar zie waar we nu, na twintig jaar, staan. Het is te danken aan al die hardwerkende mensen bij MAX, maar zeker ook aan u die ervoor gekozen heeft lid te worden van MAX. U geloofde en gelooft in ons. En dat koesteren we. Doordat u van MAX de grootste omroep heeft gemaakt, kunnen we ook een vuist maken tegenover de politici die de publieke omroep een kopje kleiner willen maken. Dankzij u staan we als relatief jonge, maar gevestigde omroep sterk.’
Zo op het eerste oog heeft Slagter wel een punt. Het succes van zijn ouderenomroep is inderdaad opmerkelijk, zeker in vergelijking met de pogingen die zijn gedaan om voor ouderen een politieke partij op poten te zetten. Dat draaide telkens uit op een fiasco. Uit de jaren negentig herinneren we ons de snelle opkomst en nog snellere ondergang van het Algemeen Ouderenverbond (AOV) van Jet Nijpels. Daarna ging het ook bij 50PLUS heel erg mis. Voormalig voorzitter Geert Dales repte in een terugblik van ‘een partij vol weeffouten, opportunisten, geboren querulanten en een malverserende intrigant’. Eindresultaat: ‘een tsunami van wantrouwen, modder, smaad en laster’. Omroep MAX is dat allemaal bespaard gebleven en daar mag Slagter trots op zijn.
Toch vallen bij zijn feestrede ook kanttekeningen te plaatsen. Zeker, MAX is Neerlands grootste omroep, maar hoe indrukwekkend zijn 430.000 leden? Nog rond de eeuwwisseling hadden álle omroepen – met uitzondering van BNN – meer dan 400.000 leden. De AVRO telde midden jaren zeventig, op een bevolking van 13 miljoen, zelfs bijna 850.000 betalende aanhangers en Veronica – toen nog een publieke omroep – had er begin jaren negentig meer dan een miljoen.
Kelderende kijkdichtheid
Samen telden alle omroepen in 2014 nog ruim 3,5 miljoen leden. Volgens het Commissariaat voor de Media waren daar in 2021 – recentere cijfers zijn niet beschikbaar – 2,4 miljoen van over. In tegenstelling tot wat Slagter beweert, beschikken ‘politici die de publieke omroep een kopje kleiner willen maken’ dus wel degelijk over een argument, namelijk dat de burgers annex mediaconsumenten al met dat kopje kleiner maken zijn begonnen.
Eigenlijk zit het probleem nog dieper. Nederlanders beginnen genoeg te krijgen van televisiekijken. De gemiddelde kijktijd wordt met het jaar korter. In 2024 keken we gemiddeld 130 minuten per dag naar tv-zenders; in 2014 was dan nog 200 minuten. Bijgevolg worden programma’s met een kijkdichtheid van meer dan 10 procent steeds zeldzamer. In augustus bijvoorbeeld werd die grens slechts vijf keer gepasseerd: door het Journaal van 20.00 uur (NOS; kijkdichtheid 10,3 procent), B&B Vol Liefde (RTL4; 10,4), We zijn er bijna! (MAX; 10,7), Expeditie Robinson (RTL4; 11,1) en Beste Zangers (AVROTROS; 12,4). Anders gezegd: zelfs voor onze populairste tv-programma’s had circa 90 procent van de Nederlanders geen belangstelling. Exit ‘massamedium’ televisie.
Tijd voor de botte bijl
Laat Jan Slagter vooral heel veel slingers ophangen en heel hard feesten. Maar laten we niet doen alsof er geen argumenten bestaan om fors minder belastinggeld uit te trekken voor ons leeglopende omroepbestel en voor programma’s die door steeds kleinere minderheden worden bekeken.
De NPO presenteerde vorige week de begroting voor 2026: die stijgt van 983 miljoen naar ruim 1 miljard euro. Dat is een provocatie van jewelste. Voor de beleidsmakers in Den Haag zou het aanleiding moeten zijn om nu maar eens de botte bijl tevoorschijn te halen. Nederland heeft geen publiek dagbladenbestel en ook geen publiek tijdschriftenbestel. Een publiek omroepbestel is eveneens overbodig, maar tot dat principiële inzicht is doorgebroken, zijn er – zie boven – voldoende andere redenen om stevig en structureel op de NPO te bezuinigen. Het halveren van die 1 miljard euro, dat zou een mooi begin kunnen zijn.
Wynia’s Week brengt broodnodige, onafhankelijke berichtgeving: drie keer per week, 156 keer per jaar, met artikelen en columns, video’s en podcasts. Onze donateurs maken dat mogelijk. Doet u mee? Hartelijk dank!
