Belastingbetalersbond wil Frans Timmermans voor de rechter zien vanwege het NGO-schandaal

De Europese belastingbetalersbond TAE (Taxpayers Association of Europe) diende op 23 juli een strafklacht in tegen de voormalige Eurocommissarissen Frans Timmermans (Klimaat) en Virginijus  Sinkevičius (Milieu). Inmiddels gaat het om twee klachten. Eentje bij het Openbaar Ministerie in München en eentje bij de Europese Aanklager (European Public Prosecutor’s Office) in Luxemburg. In een reactie schoof Timmermans de verantwoordelijkheid af op een ex-collega die verantwoordelijk is voor de strijd tegen corruptie in de EU.

Zo stil als de media in de Benelux zijn over het NGO-schandaal, zo fel trekt in Duitsland de boulevardkrant Bild van leer. Wie alleen de media in de Benelux volgt, zou denken dat Bild met een heuse scoop kwam over die klachten. Niets is minder waar. TAE stuurde daarover een persbericht uit op 23 juli, maar geen enkele van de zogenaamde ‘mainstreammedia’ in de Europese Unie wou erover berichten.

Volgens de krant Bild beschrijft de in München en Luxemburg ingediende klacht hoe NGO’s met Europees belastinggeld werden ingezet om standpunten van de Europese Commissie zelf tegen te werken.

Drastische stap

Dat was geen nieuws. Het verscheen hier reeds en ook de Duitse krant Die Welt onthulde al eerder dat de organisatie ClientEarth liefst 350.000 euro ontving met als voorwaarde om juridische procedures tegen Duitse kolencentrales te starten en zo het ‘financiële en juridische risico voor exploitanten’ te verhogen.

Een andere NGO uit diezelfde groep, namelijk Friends of the Earth, kreeg dan weer de opdracht zich te verzetten tegen het Mercosur-handelsverdrag tussen de EU en Zuid-Amerika. Op het moment dat de Europese Commissie datzelfde akkoord probeerde af te sluiten.

De vereniging van Europese belastingbetalers legde uit waarom ze zo’n drastische stap nam. ‘Er was zelfs lobbying binnen de rangen van de Europese Commissie tegen de gedeelde belangen van diezelfde Commissie.’ Als tweede reden gaf ze op dat ‘de betaalde invloed op het Europees Parlement zo ver ging dat specifieke voorstellen in de EU-wetten moesten worden ingevoegd of dat een bepaald aantal Europese parlementsleden moesten bewerkt worden’.

Ongehoord, maar op zichzelf geen nieuws. Dit was allemaal sinds januari bekend en stelselmatig kwamen er meer details aan het licht. Maar de belastingbetalersbond vermoedt dat er ‘illegale betalingen’ plaatsvonden. In detail gaan ze daarover niet. Bovendien willen ze dat de Europese openbare aanklagers kijken of de scheiding der machten niet geschonden werd.

De klachten van de Europese belastingbetalersbond zijn trouwens niet de enige. In Oostenrijk werd eind juli ook een strafklacht ingediend wegens misbruik van vertrouwen door de Europese Commissie. Die klacht was afkomstig van de rechtse partij FPÖ. Daarover niks in de internationale media, terwijl een klacht van klimaat-NGO Global 2000, die ook bekend staat als Friends of the Earth Austria, wel media-aandacht kreeg.

Global 2000

Deze NGO sleept de Oostenrijkse staat voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg, omdat ze burgers vertegenwoordigt die zich slachtoffer voelen van ‘extreem weer’ en dit wijten aan het feit dat de Oostenrijkse regering niet genoeg doet om fossiele brandstoffen te verbieden en de klimaatdoelen te behalen. Een zaak die eerder door de Oostenrijkse rechters tot in het Grondwettelijk Hof werd afgewezen.

Pikant detail daarbij is dat Global 2000 Umweltforschung zowel rechtstreeks als onrechtstreeks betrokken is bij het NGO-schandaal. Global 2000 ontving van de Europese Commissie tussen 2014 en 2024 liefst 30 miljoen euro subsidies. In 2021 zelfs 6 miljoen euro. 4,2 miljoen euro van die subsidies kwamen van het LIFE-programma. In de jaren 2021 en 2022 waarover het NGO-schandaal gaat, gaf LIFE 1,2 miljoen euro aan Global 2000. Dat zijn die bewuste subsidies met geheime contracten waarin de Commissie afsprak met de ngo’s wat in ruil voor het geld gedaan moet worden. En dat was politieke beïnvloeding, betogingen, stemmingmakerij, juridische acties, enzovoort.

TAE kreeg nooit een afspraak met de Europese Commissie

Dat de vereniging van Europese belastingbetalers het tegen zulke machtige tegenstanders opneemt is opmerkelijk. Wie zijn die Europese belastingbetalers eigenlijk? De vereniging werd in 1969 opgericht in Luxemburg als European Taxpayers Association en sindsdien waren ze vooral bekend als europäische Bund der Steuerzahler (BdSt). In 1996 veranderden ze hun naam in TAE.

Ze hebben een zetel in München en een zetel in Brussel in de Aarlenstraat. De Belgische afdeling telt 150 leden, de Duitse 193.000 leden. Grote landen zijn Finland (193.000 leden), Frankrijk (70.000 leden) en Zweden (35.000 leden). In Nederland en Luxemburg hebben ze amper 20 leden. Het totale lobbybudget in Brussel was in 2024 nauwelijks 26.568 euro. Waarvan de Finnen en de Duitsers elk ongeveer de helft betaalden. Hoewel ze geregistreerd zijn als lobbygroep kregen ze afgelopen jaren nooit een afspraak te pakken bij de Europese Commissie.

Global 2000 wel

Ter vergelijking: Global 2000 of Friends of the Earth Austria had zonder één vertegenwoordiger in Brussel liefst vijf meetings met de Europese Commissie waaronder één met Helena Braun, de kabinetsmedewerkster van Frans Timmermans wiens naam steeds opduikt in de contacten met de NGO ’s. Ze had bovendien een video-call in 2022 met Lukas Visek uit het kabinet van Timmermans. In 2023 ontving Global 2000 naar eigen zeggen via het Erasmus+-programma 109.160 euro en via het LIFE-programma 77.681 euro. Wat volgens hun aangifte in het lobbyregister een totaal van 186.841 euro aan EU-subsidies zou opleveren. Dat bedrag stemt niet overeen met het bedrag van meer dan 1 miljoen euro dat de Europese Commissie zelf bekend maakte voor 2023.

Het moge duidelijk zijn dat de NGO’s niet te vergelijken zijn met andere verenigingen of lobbygroepen qua behandeling door de Europese Commissie. Anderzijds zou het niet echt van veel consistentie getuigen als lobbyisten voor gezondere openbare financiën volop zouden werken op subsidies. De klachten van de TAE werden immers ingediend door een bekende advocaat, dr Richard Beyer. Beyer is de wetenschappelijk directeur van het European Institute for Public Finance (EIPF).

Het Europees Instituut voor Openbare Financiën of EIPF is de organisatie in München achter de Taxpayers Association of Europe. Beide organisaties zitten op hetzelfde adres als de European Economic Senate (EES), een hoofdzakelijk Beierse lobbygroep voor de belangen van ondernemers en het bedrijfsleven. Geen van deze verenigingen ontvangen subsidies van de Europese Commissie. Ze pleiten voor gezondere openbare financiën en lagere belastingen.

7 miljard om het Europees Parlement te beïnvloeden

De beschuldiging van TAE houdt in dat de Europese Commissie onder leiding van Timmermans en Sinkevičius tussen 2019 en 2024 miljarden euro’s aan EU-geld oncontroleerbaar en mogelijk onrechtmatig hebben overgemaakt aan bevriende niet-gouvernementele organisaties (NGO’s). TAE schat het bedrag op 7 miljard euro dat grotendeels zonder transparante procedures werd verdeeld. Met als enig doel een kunstmatig middenveld te scheppen om de politieke besluitvorming binnen het Europees Parlement te beïnvloeden.

Frans Timmermans, die momenteel lijsttrekker is van GroenLinks/PvdA voor de Nederlandse verkiezingen, beweert dat hij zelf nooit contracten heeft gesloten met NGO’s. Timmermans blijft bij zijn standpunt dat hij als EU-Commissaris niet rechtstreeks bij die overeenkomsten betrokken is geweest. Dat is op zichzelf al nieuws, want in de Nederlandse pers is niet één keer gevraagd aan Timmermans hoe dat nu precies zat. Het NGO-schandaal brak los in januari en al die tijd was Timmermans niet uit de media weg te slaan als Kamerlid, maar niemand bij de Nederlandse omroepen of in de Nederlandse kranten stelde ook maar één vraag naar die betrokkenheid of naar het NGO-schandaal. Alleen De Telegraaf en online media berichtten over het schandaal.

Timmermans schuift schuld af op Hahn…

Zelfs toen de Europese Commissie in het Europees Parlement toegaf dat het fundamenteel fout gelopen was bij het LIFE-programma, bleven sommige Nederlandse media dit ontkennen en probeerden ze het NGO-schandaal te minimaliseren als een uiterst rechtse complottheorie om groenlinkse NGO’s te beschadigen.

Timmermans probeert nu een andere voormalige Europese commissaris in het NGO-schandaal te betrekken. Zo beweert Timmermans dat niet hijzelf, maar de christendemocraat Johannes Hahn verantwoordelijk was voor het LIFE-programma. Dat programma deelt de subsidies aan de NGO’s uit en is bedoeld om ‘environment and climate action’ te financieren.

… en brengt daarmee de hele Europese Commissie in diskrediet

De vingerwijzing richting de Oostenrijker Hahn is bijzonder saillant want Hahn was naast zijn bevoegdheid rond het budget van de Europese Commissie tevens verantwoordelijk voor anti-corruptie, de rule of law en de relaties met het Europees Parlement en de nationale parlementen.

Om zichzelf vrij te pleiten dreigt Timmermans dus de hele Europese Commissie in diskrediet te brengen. De Eurocommissaris verantwoordelijk voor de relaties met het Europees Parlement zou dus contracten opgesteld hebben met NGOs om zijn eigen partijleden van de christendemocratische fractie EVP te gaan belobbyen? Erg plausibel klinkt dat niet, aangezien het schandaal aan het licht kwam via leden van die EVP-fractie in de Commissie Budget. De Nederlandse Europese parlementsleden Dirk Gotink (NSC) en Sander Smit (BBB) bonden toen de kat de bel aan en zo kwam De Telegraaf aan het verhaal.

Op die manier lijkt het dat Timmermans zijn Oostenrijkse ex-collega die indirect verantwoordelijk was voor het uitlekken van het schandaal wil zwartmaken.

TAE-voorzitter Michael Jäger (62) noemde de gang van zaken ‘een gevaarlijke uitholling van de democratische controle in Europa’. Hij waarschuwde voor een ‘rechtsvrije ruimte’ waarin belastinggeld zonder publieke verantwoording wordt verdeeld. ‘De toekenning van publieke middelen moet transparant en controleerbaar zijn’, aldus Jäger.

Jäger kan daarbij rekenen op een geduchte medestander, namelijk de Europese Rekenkamer. Die formuleerde zijn kritiek zeer eufemistisch. Dat leverde niettemin een scherp rapport op over hoe de Europese Commissie omging met de financiering van NGO’s. Zo hekelde de Europese Rekenkamer de gebrekkige transparantie.

Een aparte interpretatie van politieke verantwoordelijkheid

De minimale transparantie in een commissie van het Europees Parlement was echter toch voldoende om de geheime contracten aan het licht te brengen. Timmermans impliceert nu dat niet hij en zijn kabinet die met de NGO’s onderhandelden en de subsidies toekenden verantwoordelijk zijn, maar diegene die de financiële afwikkeling deed en de subsidies uitbetaalde. De collega die de budgetten beschikbaar moest maken voor controle door de Europarlementsleden. Op zijn minst een zeer aparte interpretatie van politieke verantwoordelijkheid.

Wynia’s Week brengt broodnodige, onafhankelijke berichtgeving: drie keer per week, 156 keer per jaar, met artikelen en columns, video’s en podcasts. Onze donateurs maken dat mogelijk. Doet u mee? Hartelijk dank!