Bij campagnepartij VVD is iedereen ondergeschikt aan de afdeling communicatie, ook Dilan Yeşilgöz

VVD-leider Dilan Yeşilgöz kon er niet over uit. Een kwart van de kiezers had in 2023 op de PVV gestemd, er was een rechtse meerderheid. Waarom koos Geert Wilders voor weglopen in plaats van eindelijk rechts beleid mogelijk te maken? ’Ongehoord en opportunistisch’, ze was ‘boos’.

Diezelfde avond, in het praatprogramma Vier avonden op rij, was de liberale defensieminister Ruben Brekelmans ook ‘boos’ omdat Wilders ‘wéér wegliep’. Twee partijgenoten die op dezelfde dag in de media hetzelfde woord gebruiken. Bij een partij die zich meer dan andere laat leiden door opiniepeilingen en campagnestrategen geeft dat te denken. Te meer omdat Yeşilgöz en Brekelmans degenen waren die zomer 2023 in de media de deur voor samenwerken met de PVV op een kier zetten.

Herkenbaar geluid

In 2008 begon de VVD haar kiezers te peilen. In 2009 verloor de partij een zetel bij de Europese verkiezingen. Het scheelde weinig of de partijbestuurders hadden Mark Rutte, partijleider sinds 2006, afgezet. Hij mocht blijven, op voorwaarde dat hij voortaan het herkenbare VVD-geluid liet horen. Vanaf 2010 werd hij vier keer premier.

Communicatie was altijd al belangrijk voor politici. Bij de VVD sloeg de balans door. In 2010 was getalsmatig een regering van VVD, PvdA en CDA mogelijk. De VVD zette in op samenwerking met CDA en PVV. Voor oud-leider Hans Wiegel zou dat uit overtuiging geweest zijn. Maar de toenmalige partijtop koos hiervoor omdat volgens opinieonderzoek rechtse kiezers dit wilden. Voor Joris Voorhoeve was het aanleiding zijn lidmaatschap op te zeggen.

Vanaf 2012 ontstond het beeld dat de VVD in verkiezingstijd rechtse taal hanteerde, om vervolgens in de formatie partij- en verkiezingsstandpunten op te geven ten behoeve van coalitiepartners. De VVD als grootste rechtse partij die links beleid mogelijk maakte.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was sprake voor herstel voor PVV en CDA, toen geleid door Sybrand Buma, die een wat conservatievere koers voer. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 en 2023 werden nieuwe partijen, rechts van VVD en CDA, de grootste: eerst Forum voor Democratie, toen de BoerBurgerBeweging (BBB). In 2021 kondigde het 1 april-debat  de uiterste houdbaarheidsdatum van premier Rutte aan. Daarna gingen VVD’ers van de rechtervleugel zich hardop afvragen wat Ruttes premierschap concreet had bijgedragen aan verwezenlijking van liberale idealen.

Het begon tot de partijtop en haar campagnestrategen door te dringen dat (zelfs?) VVD-kiezers niet alles voor zoete koek slikken en ook op andere rechtse partijen konden stemmen. Beseft werd dat zonder serieuze poging om recht te doen aan de verkiezingsuitslag van november 2023 – met het CDA erbij een Tweede Kamer die voor twee derde rechts was – de Wiegel- en Bolkesteinvleugel van de VVD definitief kon afhaken.

Yeşilgöz centraal

Deelname aan een rechts kabinet leek voor de VVD-leiding niet voldoende. Het nieuwe parlementaire jaar werd geopend met een ledenbijeenkomst in Amersfoort. Daarnaast bezocht Yeşilgöz verschillende lokale VVD-afdelingen. En de partij koos voor iets nieuws: een partijleider die op vooraf aangekondigde evenementen de VVD-visie uiteenzette. Met tussenpozen van twee maanden sprak Yeşilgöz vanaf eind november op verschillende locaties in het land over achtereenvolgens migratie, economie en geopolitiek.

Yeşilgöz stond centraal. Zij leek alle eer te moeten krijgen. Eind januari, op een avond over economie in Rotterdam, zaten vier andere VVD’ers met kennis van zaken achter haar. Yeşilgöz sprak, zij zwegen.

De VVD was verdeeld over samenwerking met de PVV. Wanneer kritische leden hierover vragen stelden, antwoordde Yeşilgöz consequent dat met eerdere coalitiepartners geen meerderheid was voor in ieder geval de VVD-standpunten over asiel en migratie en met de partners in het kabinet-Schoof wel. Al verwees ze met hetzelfde gemak naar NSC, BBB en PVV als gevraagd werd waarom geen werk gemaakt werd van belastingverlaging of terugdringing van het begrotingstekort.

Duidelijke instructies

Bij haar publieke optredens maakte Yeşilgöz onderscheid tussen ‘verantwoordelijke partijen die in de regering problemen willen oplossen’ en ‘populisten die roepen vanaf de zijlijn’. Formuleringen met partijgeschiedenis. Rutte zei hetzelfde toen hij in 2022 en 2023 bekritiseerd werd op partijcongressen. De tegenstelling tussen realisten die iets voor elkaar willen krijgen en populisten die maar wat roepen, werd dinsdagavond in Vier avonden op rij ook van stal gehaald door Maarten van Rossum, tot 2019 senior raadadviseur van premier Rutte. Tegenwoordig is hij head of strategy bij communicatiebureau Nfluence, waar oud-VVD-politicus Halbe Zijlstra fungeert als senior advisor. Van Rossum en zijn Nfluence-collega Tom Cobbenhagen waren beheerders van de website liberalevvd.nl. Wanneer voor- en tegenstanders van samenwerking met de PVV dezelfde formuleringen gebruiken, hoe groot is de tegenstelling dan werkelijk?

Inhoud zonder communicatie bereikt geen kiezers, maar wat helpt communicatie als vlotte sprekers geen antwoord geven op onvoorbereide vragen? Yeşilgöz praat doorgaans over zo’n vraag heen. Zelfs als het onderwerp leeft bij de achterban, zoals de hoge belasting op box 3. Veel rechtse kiezers zullen haar voorkeur voor samenwerking op rechts en haar ogenschijnlijke afkeer van Frans Timmermans een verademing vinden. Maar al een dag na de val van het kabinet signaleerde het Mediaforum op Radio 1 dat VVD-prominenten duidelijke instructies hadden ontvangen over wat te zeggen in praatprogramma’s, en dan vooral over de PVV.

Opvallend: hoe dichter een Kamerlid bij Yeşilgöz staat, hoe groter de kans dat ze dezelfde antwoorden geven, ook als je ze onafhankelijk van elkaar spreekt. Tijdens het premierschap van Rutte werden Kamerleden ondergeschikt aan de afdeling communicatie. Dat lijkt na zijn vertrek niet veranderd. Als premier stond Rutte misschien boven de campagnestrategen. Yeşilgöz daarentegen is geen premier, maar Kamerlid.

Wynia’s Week verschijnt drie keer per week, 156 keer per jaar, met even onafhankelijke als broodnodige artikelen en columns, video’s en podcasts. U maakt dat samen met de andere donateurs mogelijk. Doet u weer mee? Kijk HIER. Hartelijk dank!