Oekraïne: Trump is ‘a man in a hurry’, Poetin schaakt rustig verder en Europa doet er niet toe

Eind vorige maand leek er sprake van een ‘momentum’ in de onderhandelingen tussen de Verenigde Staten en Rusland over een vredesregeling voor Oekraïne. ‘De deadline is 27 november’, zei president Donald Trump in een vlaag van optimisme. De datum passeerde maar de deal bleef uit. De Amerikaanse onderhandelaar Steve Witkoff ging naar Moskou, vergezeld door Jared Kushner, schoonzoon van Trump. Ze spraken vijf uur met de Russische president Vladimir Poetin maar geen ‘witte rook’. Poetin maakt geen haast. De situatie aan het Oekraïense front verloopt, zij het traag, in zijn voordeel.

Trump denkt in deals, Poetin in processen. Toen Witkoff en Kushner in Moskou waren, verbleef daar nog een hoogwaardigheidsbekleder: de Chinese minister van buitenlandse zaken Wang Yi. Hij had een gesprek met Sergej Sjojgoe, het hoofd van de Russische Veiligheidsraad. Geen toeval. De week ervoor had de Chinese president Xi Jinping een telefoongesprek met Trump om de claim op de hereniging met Taiwan nog eens duidelijk te maken. In Moskou bevestigden Wang Yi en Sjojgoe nadrukkelijk het één-Chinabeleid. Rusland-China presenteren zich als machtsblok.

Geopolitieke herverkaveling

De onderhandelingen gaan niet meer exclusief over Oekraïne, maar over een geopolitieke herverkaveling, waarin drie grote mogendheden – VS, China en Rusland – de leiding hebben en een ‘linkage’ aanbrengen tussen diverse kwesties. Dossiers worden gekoppeld en dat maakt een vredesregeling voor Oekraïne juist moeilijker. Amerika onderhandelt met oog op het Amerikaans belang. Volgens de meeste Amerikaanse politici ligt dat belang in, wat Europeanen zouden noemen, het ‘Verre Oosten’. Omgekeerd is voor Amerikanen Oekraïne een ‘far away country, we know little about’.

Het gevolg hiervan is dat Europa aan de zijlijn staat, onderling verdeeld, met drie grote landen – Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk – die intern zijn verzwakt. Duitsland is inmiddels een land zonder kompas en bondskanselier Friedrich Merz is stuurloos. In Groot-Brittannië is Nigel Farage de meest populaire politicus en Frankrijk is de facto failliet. Voor Moskou zijn het drie brullende muizen. Erger: de Amerikanen hebben niets op met de Europese Unie. Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, wordt ongezien ter zijde geschoven en de Hoge Vertegenwoordigster voor het Buitenlands Beleid, de Estse Kaja Kallas, wordt genegeerd. Haar uitgesproken doel is om Rusland, na de ‘overwinning’, op te splitsen in kleine staatjes. Daarmee zet ze de EU voor paal. De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Marco Rubio, weigerde haar te ontmoeten.

In deze situatie zit Poetin ontspannen achter zijn schaakbord want waarom zou hij een diplomatieke prijs betalen voor doeleinden die hij militair kan bereiken? Poetin is een machthebber die de Verlichting heeft overgeslagen en verschilt in militair denken niet veel van Jozef Stalin. Neem het ‘28 Punten Vredesplan’, oftewel het ’28PPP’.

Het was direct zichtbaar dat de tekst ervan was opgesteld in het Russisch, door Russen. Het spreekt in punt 2 over een ‘volledig non-agressieakkoord’ tussen Rusland, Oekraïne en de NAVO’. In het Russisch denken is een ‘non-agressiepact’ een gebruikelijk fenomeen, zoals het Hitler-Stalin-pact van 23 augustus 1939. Op 22 juni 1941 viel Duitsland echter de Sovjet-Unie aan en schond Hitler het pact, tot grote verrassing van Stalin. De term ‘non-agressiepact’ komt in het Amerikaans politieke denken niet voor want de VS komt immers op voor ‘vrijheid en democratie’. Dat is géén agressie. Ook het denken in invloedssferen en ‘bufferzones’ is typerend voor het vroegere Sovjet-machtsdenken, dat Poetin altijd nog typeert.

Russisch verlanglijstje

Voor Poetin zijn 3 kwesties essentieel in het ‘28PPP’:

1. Oekraïne wordt geen lid van de NAVO; geen NAVO-troepen op Oekraïens grondgebied.
2. Rusland krijgt de gebieden in Oekraïne die het opeist, zoals de hele Donbas.
3. Het Oekraïense leger mag maximaal 600.000 militairen tellen.

De aanpak doet denken aan de werkwijze op de Conferentie van Berlijn in 1884-1885, toen Afrika werd opgedeeld tussen de koloniale mogendheden. Afrikanen hadden geen enkele inspraak. Oekraïne mocht alleen eigen opinies ventileren via Europese landen. Het ‘28PPP’ maakt van Oekraïne een bufferzone.

Qua gebieden zou volgens ‘28PPP’ Donetsk, deels nog in Oekraïense handen, volledig in Russisch beheer overgaan door de terugtrekking van Oekraïense troepen, waarna het verlaten gebied een ‘gedemilitariseerde bufferzone’ wordt onder Russisch bestuur. Het is niet verwonderlijk dat Marco Rubio, in een informele context, ’28PPP’ een ‘Russisch verlanglijstje’ noemde.

In overleg met Oekraïne hebben Europese landen, in gesprekken met Rubio, pogingen gedaan om ’28PPP’ te amenderen. De EU probeerde vooral clausules rondom een verbod op Oekraïens NAVO-lidmaatschap, het afstaan van Oekraïense gebieden en de toegestane Oekraïense legersterkte te verwateren.

Essentieel was de Europese amendering van de relatie Oekraïne en NAVO. De EU stelde: ‘Oekraïense toetreding tot de NAVO vereist consensus onder NAVO-lidstaten en die is er niet.’ Dit zet de deur naar Oekraïens NAVO-lidmaatschap op een kier. Een ander punt: ‘De NAVO heeft geen permanente troepen in Oekraïne onder zijn commando, in vredestijd’. De Oekraïense legersterkte zou op 800.000 moeten uitkomen.

Poetin heeft de ‘Europese inbreng’ volledig afgewezen en stelde dat Europa ‘zichzelf buiten spel’ heeft gezet. Rusland wil Europa er helemaal niet bijhebben, wat niet moeilijk is want de EU is geen reële machtsfactor en de drie grote landen zitten politiek en financieel-economisch in de put. De Amerikanen moeten Europa wel aanhoren maar spreken liever zélf met Oekraïne en doen dat alsof het een stout kind is. Europa zit in de rol van burgemeester in oorlogstijd, om ‘erger te voorkomen’.

Dappere Belgen

Bovendien is er Europese onenigheid over het inzetten van de geschatte 148 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden, die zijn gestald bij effectenbewaarder ‘Euroclear’ in Brussel. De EU wil deze tegoeden inzetten ten bate van Oekraïne, maar België – de meest pro-federale EU-lidstaat – is tégen. Premier Bart De Wever vreest een exodus van grote financiële tegoeden uit België. De eerste Vlaams-nationale premier van België redt België. Zoals Julius Caesar al zei: ‘Van alle Galliërs zijn de Belgen het dapperst’. Poetin kan dat enkel beamen.

Poetin zet China mede op het schaakbord met de kwestie Taiwan. Daarmee verbreedt hij de machtsstrijd, met steun van Xi Jinpin. Het geeft hem de ruimte, ondanks alle ‘vooruitgang’ met ‘28PPP’, om geen concessies te doen. De militaire operaties verlopen min of meer gunstig voor hem, terwijl hij Oekraïne blijft terroriseren met luchtaanvallen op energiecentrales. De Oekraïense bevolking lijdt onder kou en donkerheid.

‘Niets aan de hand’ in Moskou

Dat staat in schril contrast met Moskou waar het leven min of meer zijn gang gaat, al verdwijnen Europese auto’s geleidelijk uit het beeld, verdrongen door Chinese. Poetin wil de Amerikaanse onderhandelaars laten zien dat er niets aan de hand is. Zo ging Kirill Dmitriev, hoofd van het Russische Directe Investeringsfonds en vertrouweling van Poetin, een wandeling maken met Witkoff en Kushner op het Rode Plein; op weg naar een goede lunch in de Petrovka-straat. Volgens The Spectator zonder opvallende bewaking, met als doel te tonen dat het leven in Moskou ‘normaal’ is. Dmitriev studeerde in Amerika en kent het land. Zijn vrouw is goed bevriend met Poetins jongste dochter, de 37-jarige Ekaterina Tichonova. Dmitriev leidt Witkoff door Moskou. Of leidt hij hem om de neus?

Hoe ongeduldiger Trump, hoe eerder hij bereid is een Russisch-Amerikaans ‘28PPP’ door te drukken. Op Europese ‘bondgenoten’ is hij uitgekeken, en Oekraïne ‘moet luisteren’. Trump staat voor Congresverkiezingen in 2026. Hij moet de meerderheid in het Congres behouden, anders dreigen er weer afzettingsprocedures. Trump is gehaast. Poetin heeft daar allemaal geen last van. 

Wynia’s Week verschijnt 156 keer per jaar en wordt volledig mogelijk gemaakt door de donateurs. Doet u mee, ook straks in het nieuwe jaar? Doneren kan zo. Hartelijk dank! 

Donateurs kunnen ook reageren op recente artikelen, video’s en podcasts en ter publicatie in Wynia’s Week aanbieden. Stuur uw reacties aan reacties@wyniasweek.nl. Vergeet niet uw naam en woonplaats te vermelden (en, alleen voor de redactie: telefoonnummer en adres). Niet korter dan 50 woorden, niet langer dan 150 woorden. Welkom!